Nhận lời mời của Chính phủ Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm chính thức Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 29 và 30/11/2023.

Đây là chuyến thăm chính thức Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam, cũng là hoạt động trao đổi đoàn cấp cao đầu tiên giữa hai nước kể từ chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân (tháng 10/2018).

Chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ của Thủ tướng Phạm Minh Chính lần này diễn ra trong bối cảnh hai nước kỷ niệm dấu mốc 45 năm chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao (7/6/1978-7/6/2023) với nhiều hoạt động ý nghĩa, góp phần củng cố tin cậy chính trị, nâng cao hiệu quả hợp tác nhiều mặt giữa hai nước, thúc đẩy quan hệ hợp tác song phương ngày càng phát triển, đi vào chiều sâu, hiệu quả, thực chất.

Theo Đại sứ Việt Nam tại Thổ Nhĩ Kỳ Đỗ Sơn Hải, trước hết, đó là sự khác biệt về văn hóa, tôn giáo, chính trị, khoảng cách địa lý và đặc biệt là sự tương đồng về lợi thế so sánh trong thương mại.

“

Chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ của Thủ tướng Phạm Minh Chính diễn ra trong bối cảnh hai nước kỷ niệm dấu mốc 45 năm chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao (7/6/1978-7/6/2023), góp phần củng cố tin cậy chính trị, nâng cao hiệu quả hợp tác nhiều mặt giữa hai nước, thúc đẩy quan hệ hợp tác song phương ngày càng phát triển, đi vào chiều sâu, hiệu quả, thực chất.

Trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh, những yếu tố này khiến cho quan hệ hai nước chỉ dừng lại ở mức “tìm hiểu nhau.” Tuy đều là thành viên của Phong trào Không liên kết (NAM), nhưng Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ có những lợi ích ưu tiên không giống nhau.
Chỉ sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, những điều chỉnh trong chính sách của cả hai nước đã thúc đẩy quan hệ song phương có những bước phát triển mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị-ngoại giao đến kinh tế-thương mại, từ du lịch đến giáo dục…

Thổ Nhĩ Kỳ mở Đại sứ quán tại Hà Nội vào tháng 2/1997. Tháng 7/2002, Việt Nam mở Tổng Lãnh sự quán tại Istanbul. Tháng 10/2003, Việt Nam nâng Tổng Lãnh sự quán Istanbul lên Đại sứ quán và chuyển về thủ đô Ankara.

Từ sau khi hai nước nâng tầm quan hệ và mở Đại sứ quán tại thủ đô của nhau, các cuộc họp Ủy ban kinh tế hỗn hợp và các chuyến thăm cấp Bộ trưởng liên quan đến các lĩnh vực hợp tác hai bên được tổ chức.

Quan hệ song phương được chính phủ hai nước đánh giá cao, cũng như vai trò quan trọng của Việt Nam trong sự ổn định và phát triển trong ASEAN và của Thổ Nhĩ Kỳ tại khu vực Trung Cận Đông và Bắc Phi.

Hai nước đã ký nhiều thỏa thuận hợp tác, như Hiệp định hợp tác thương mại, kinh tế và kỹ thuật (năm 1997); Nghị định thư về hợp tác kinh tế và thương mại; Hiệp định hợp tác văn hóa, khoa học và giáo dục (1999); Hiệp định khung về hợp tác khoa học kỹ thuật và môi trường (2000); Hiệp định về hợp tác đấu tranh phòng, chống khủng bố quốc tế, tội phạm có tổ chức, buôn bán trái phép chất ma túy, các chất hướng thần và các loại tội phạm khác (2007); Hiệp định bảo hộ và khuyến khích đầu tư (2014), Hiệp định tránh đánh thuế hai lần (2014), Hiệp định hợp tác hàng không, Hiệp định vận tải biển (2015); Thỏa thuận về hợp tác và hỗ trợ hành chính trong lĩnh vực hải quan (8/2017); Bản ghi nhớ về Hợp tác trong lĩnh vực khu tự do/khu chế xuất/khu kinh tế/khu kinh tế đặc biệt (8/2017); Thỏa thuận hợp tác nghiệp vụ giữa Thông tấn xã Việt Nam và hãng thông tấn Thổ Nhĩ Kỳ ANADOLU (thay thế thỏa thuận ký năm 2016) (10/2023)...
Hai nước đã tổ chức được 7 kỳ họp của Ủy ban Hỗn hợp Kinh tế-thương mại, trong đó kỳ họp lần thứ 7 diễn ra tại Hà Nội vào tháng 7/2017.

Hai bên cũng tích cực ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn quốc tế và khu vực, tăng cường trao đổi đoàn các cấp và mở rộng các hoạt động đối ngoại dưới nhiều hình thức.

Cả hai nước thường xuyên ủng hộ lẫn nhau trong việc ứng cử vào các vị trí của Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế khác. Việt Nam ủng hộ Thổ Nhĩ Kỳ vào Hội đồng Chấp hành UNESCO nhiệm kỳ 2021-2025 (bầu cử đã diễn ra vào tháng 11/2021). Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ Việt Nam làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021, ủng hộ Việt Nam làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (UNHRC) nhiệm kỳ 2023-2025…

Đặc biệt, khi Thổ Nhĩ Kỳ hứng chịu hậu quả nặng nề của trận động đất kinh hoàng hồi tháng 2/2023, phát huy truyền thống tương thân, tương ái của dân tộc và trên tinh thần Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, Chính phủ Việt Nam đã viện trợ 100.000 USD và cử 2 đội cứu hộ, cứu nạn của Bộ Công an và Quân đội Nhân dân Việt Nam gồm hơn 100 cán bộ, chiến sỹ bộ đội và công an sang Thổ Nhĩ Kỳ cùng với nhiều vật tư, thiết bị để tham gia công tác cứu hộ, cứu nạn tại các khu vực bị ảnh hưởng bởi động đất.

Cùng với đó, Đại sứ quán Việt Nam tại Ankara cũng đã có nhiều hoạt động chia sẻ thông điệp đoàn kết, nhân ái và chia buồn sâu sắc với toàn thể người dân Thổ Nhĩ Kỳ. Trên tinh thần “một miếng khi đói, bằng một gói khi no,” toàn bộ cán bộ, nhân viên và gia đình tại Đại sứ quán đã tổ chức quyên góp, cùng các vật dụng thiết yếu, chăn, quần áo ấm cho các nạn nhân của trận động đất.

Cộng đồng người Việt Nam sinh sống và làm việc tại Thổ Nhĩ Kỳ cũng chia sẻ thông tin và quyên góp quần áo ấm, chăn, màn, lương thực, trao cho cơ quan chức năng Thổ Nhĩ Kỳ để đưa đến các khu vực bị ảnh hưởng.

Trước tình cảm tương thân, tương ái của Chính phủ và nhân dân Việt Nam, phía Thổ Nhĩ Kỳ vô cùng cảm động và trân quý tấm lòng sẻ chia của Việt Nam và khẳng định sự hỗ trợ thiết thực của Việt Nam trong lúc Thổ Nhĩ Kỳ gặp khó khăn chính là động lực vun đắp và thúc đẩy quan hệ song phương ngày càng phát triển.

Đánh giá về mối quan hệ song phương Việt Nam-Thổ Nhĩ Kỳ sau 45 năm, Đại sứ Việt Nam tại Thổ Nhĩ Kỳ Đỗ Sơn Hải cho biết hai nước đã đạt được nhiều thành tựu ngoài mong đợi, song vẫn còn rất nhiều tiềm năng để phát triển quan hệ lên một tầm cao mới. Hai nước ngày càng có những điểm tương đồng về lợi ích, không những trong lĩnh vực kinh tế-thương mại, mà còn cả trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng.

Trong khi đó, tại các tổ chức quốc tế, các diễn đàn đa phương, tiềm năng hợp tác giữa hai nước cũng còn rất lớn vì các chính sách của Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng có nhiều điểm chung trong bảo vệ lợi ích quốc gia.

Với những lợi thế về vị trí địa lý đặc biệt, Thổ Nhĩ Kỳ là cửa ngõ để các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam như gạo, cao su, chè, dệt may, giày dép, điện tử, thủ công mỹ nghệ… vào thị trường Trung Đông và Liên minh châu Âu (EU).

Ngược lại, Thổ Nhĩ Kỳ có khả năng cung cấp cho Việt Nam phôi thép, sắt thép, vật liệu xây dựng, bông, hóa chất, phụ tùng ôtô…

Trong những năm gần đây, quan hệ kinh tế và thương mại giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Việt Nam được đánh dấu bằng sự tăng trưởng vượt bậc. Nếu như hơn một thập kỷ trước, kim ngạch thương mại giữa hai quốc gia mới chỉ đạt 600 triệu USD, thì đến năm 2017 đã đánh dấu mốc lịch sử với con số 3,2 tỷ USD, đưa Việt Nam trở thành đối tác lớn thứ 2 của Thổ Nhĩ Kỳ trong số các nước Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), sau Malaysia.

“

Năm 2022, kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam-Thổ Nhĩ Kỳ đạt khoảng 2 tỷ USD; riêng 10 tháng năm 2023 đạt 1,88 tỷ USD.

Đây là một bước nhảy vọt lớn trong quan hệ thương mại của hai nước, tuy nhiên con số này được cho là vẫn chưa tương xứng với tiềm năng vốn có của mỗi nước.

Năm 2022, kim ngạch thương mại hai chiều đạt khoảng 2 tỷ USD; 10 tháng năm 2023 đạt 1,88 tỷ USD.

Về đầu tư, tính lũy kế đến tháng 10/2023, Thổ Nhĩ Kỳ có 36 dự án đầu tư còn hiệu lực, với tổng số vốn đăng ký 974,3 triệu USD, đứng thứ 26/143 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư tại Việt Nam.

Các dự án nổi bật đã và đang được triển khai gồm Công ty Hayat Kimya đầu tư 250 triệu USD xây dựng nhà máy sản xuất chất tẩy rửa, giấy vệ sinh... tại tỉnh Bình Phước; công ty Bora Lastik mua cổ phần của Công ty Cao su Đà Nẵng.

Về tiềm năng hợp tác giữa Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ trong thời gian tới, Đại sứ Đỗ Sơn Hải khẳng định khả năng mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác thương mại là rất khả thi. Hai nước đặt mục tiêu hướng tới mốc 4 tỷ USD trao đổi thương mại hai chiều vào năm 2025.

Đại sứ Đỗ Sơn Hải cũng cho biết, doanh nghiệp hai nước đang ngày càng quan tâm tới nhau trên rất nhiều lĩnh vực, trước hết là nông nghiệp. Du lịch cũng là một lĩnh vực đầy tiềm năng do có nhiều dư địa cho hợp tác du lịch song phương.

Hiện Hãng Hàng không Quốc gia Turkish Airlines, hãng hàng không lớn thứ 7 thế giới, đã có những đường bay thẳng từ Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh đến Istanbul, với tần suất 7 chuyến/tuần.

Với nền tảng đã được xây dựng trong 45 năm qua, mối quan hệ Việt Nam-Thổ Nhĩ Kỳ có thể phát triển lên một tầm cao mới trong tương lai gần.

Chuyến thăm chính thức Thổ Nhĩ Kỳ của Thủ tướng Phạm Minh Chính lần này có ý nghĩa quan trọng, góp phần củng cố tin cậy chính trị, nâng cao hiệu quả hợp tác nhiều mặt giữa hai nước, thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam-Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng phát triển, đi vào chiều sâu, hiệu quả, thực chất./.