Văn hóa là điểm tựa

Phong vị Tết xưa ở phiên chợ hoa cổ nhất Hà Nội

Bích Hằng • 22/01/2025 08:51

Nằm giữa khu phố cổ trung tâm của Hà Nội, chợ hoa Hàng Lược là một địa danh nổi tiếng - một trong những nơi mà không khí Tết Nguyên đán đến sớm nhất ở Thủ đô.

Nằm giữa khu phố cổ trung tâm của Hà Nội, chợ hoa Hàng Lược là một địa danh nổi tiếng - một trong những nơi mà không khí Tết Nguyên đán đến sớm nhất ở Thủ đô.

Phiên chợ hoa Tết đã có tuổi đời hơn một thế kỷ này chính là nơi cất giữ những phong vị xưa cũ mà nhiều người Hà Nội hoài niệm. Họ lưu luyến những khoảnh khắc quá khứ - từ cái thời còn là trẻ con, lon ton theo chân ông bà, cha mẹ đi chơi chợ, cho đến khi trưởng thành, lập gia đình, cũng vẫn duy trì thói quen đi chợ Hàng Lược để mua hoa, mua đào Nhật Tân mỗi khi Tết đến Xuân về.

Chợ hoa Tết ở Kinh thành Thăng Long

Trước khi có chợ hoa Hàng Lược thì chợ hoa Tết đã được mở từ rất sớm ở Hà Nội. Người dân Thăng Long-Hà Nội xưa và nay vốn nổi tiếng với nhiều thú vui tao nhã, trong đó có thú vui chơi hoa và cây cảnh. Bởi thế, chơi hoa Tết là không thể thiếu trong mỗi nếp nhà. Và những phiên chợ chỉ chuyên bán hoa Tết hình thành để đáp ứng nhu cầu của người Tràng An.

Sách “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi viết: “Vào dịp gần Tết, triều đình cho mở chợ hoa ở chợ Cầu Đông,” không chỉ bán cho dân chúng Thăng Long trưng Tết mà còn bán cho người cất buôn mang đi các vùng miền khác.

Thủa ấy, sông Tô Lịch chảy qua khu phố cổ Hà Nội. Chợ Cầu Đông nằm bên bờ sông Tô Lịch, tương ứng khu vực giữa phố Hàng Đường và phố Nguyễn Siêu ngày nay. Còn phố Hàng Lược xưa kia nằm dọc phía Bắc sông Tô Lịch cũ.

Vào cuối thế kỷ 19, đoạn sông Tô Lịch qua khu vực này bị lấp để làm chợ Đồng Xuân nên chợ hoa Cầu Đông chuyển sang họp tạm ở phố Hàng Khoai. Đến năm 1915 thì chợ hoa chuyển hẳn sang họp ở phố Hàng Lược cho đến ngày nay. Vị trí chợ hoa từng có một cái cống bắc ngang sông Tô nên người dân cũng gọi là chợ hoa Cống Chéo-Hàng Lược.

Trong cuốn “Hà Nội nửa đầu thế kỷ 20,” nhà khảo cứu Nguyễn Công Uẩn cho biết chợ hoa Tết trước kia vẫn họp ở sân và ngoài tam quan chùa Huyền Thiên cạnh chợ Đồng Xuân. "Sau được di đến Hàng Lược, chợ họp từ cầu sắt đến ngã tư Hàng Mã. Hằng năm từ 20 tháng Chạp âm lịch trở đi, dân trồng hoa ngoại thành, nhất là vùng Ngọc Hà, Hữu Tiệp, Nghi Tàm, Quảng Bá, Nhật Tân, bày kín hai bên mặt phố nào đào, quất, nào cúc, hải đường, lay ơn, thược dược; người đi sắm Tết, người đi ngắm cảnh chen chúc đông vui, đó là một nét đặc sắc của Hà Nội khi ngày đầu Xuân đã tới."

Phong vị xưa cũ

Dấu hiệu của Tết ghé đến phố Hàng Lược sớm nhất. Từ trước Rằm tháng Chạp đã thấy lác đác xuất hiện vài người mang những cành đào Nhật Tân nở sớm đứng bán, dần dà có thêm cả những người bán quất Tứ Liên quả vàng óng. Hai sắc màu Tết đầu tiên như những đốm lửa nhỏ tỏa hơi ấm trong cái rét ngọt se se lạnh ở khu phố cổ.

Rồi từ ngày 20 tháng Chạp trở đi thì chợ hoa Hàng Lược đông lên từng ngày, người bán hoa, bán cây đứng chen chân. Khu phố sầm uất hàng ngày biến thành một khu rừng nhỏ ngập sắc hoa. Đó là thược dược các màu rực rỡ, violet tím biếc, lay ơn kiêu hãnh, thủy tiên sang trọng, hoa đồng tiền đỏ thắm, cẩm chướng kiều diễm, hoa bướm mong manh, rồi hoa cúc vàng tươi, hải đường đỏ đầy nụ, hoa trà quý phái. Không thể thiếu những chậu quất trĩu quả, hoa mai trắng muốt, và nhiều nhất vẫn là đào Nhật Tân màu xác pháo xen lẫn đào phai phơn phớt nhuộm hồng cả không gian.

Chợ hoa Hàng Lược cũng bán cả những cành hoa giấy nhuộm nhiều màu, hoa lông gà lông vịt phất phơ do người làng Triều Khúc làm. Có cả quầy hàng bán đèn lồng treo Tết, bán tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng với các chủ đề “Cá vượt vũ môn,” “Bái tổ vinh quy,” rồi tranh gà, tranh đàn lợn âm dương, em bé cưỡi trâu thổi sáo… thể hiện ước vọng về cuộc sống no đủ, sung túc, đỗ đạt và thanh bình, yên ấm.

Ở một góc khác của chợ, người ta cũng bày bán các loại đôn, chậu hoa, bình hoa…làm bằng gốm Bát Tràng được đưa sang từ bên kia sông Hồng, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu chơi hoa của người Hà Nội.

Người mua, kẻ bán đông đúc, tấp nập, tiếng chào mời, mặc cả… râm ran. Trẻ con theo chân người lớn đi chơi chợ hoa mắt tròn xoe ngắm nghía khung cảnh náo nhiệt mà lòng như mở hội.

Tết với trẻ con là điều gì đó thật đẹp đẽ, tưng bừng. Với người lớn, Tết cũng thật xốn xang, chứa chan niềm hy vọng và người ta tới chợ hoa để mua sắm những sắc màu đại diện cho may mắn, tốt tươi, thịnh vượng sẽ đến trong Năm mới.

Cả một bầu không khí của phiên chợ sực nức mùi thơm của cây cỏ, hoa lá đang tràn trề nhựa sống. Mùi hương ấy, không gian ấy, những tiếng lao xao ấy… hòa trộn vào nhau thành một bản giao hưởng mùa Xuân rạo rực, in sâu vào tiềm thức của nhiều người, trở thành những hồi ức ấm áp không thể nào quên.

Có lẽ vì thế mà đi chợ hoa không chỉ là thói quen mà đã trở thành cái thú của người Hà Nội. Có những người phải dăm bảy lần đi chợ hoa Hàng Lược, thậm chí tới chợ mỗi ngày chỉ để được hòa mình vào bầu không khí đông vui, nhộn nhịp, để ngắm hoa, ngắm người, niềm nở với nhau, gật gù tán thưởng trước một thế cây đẹp hay một bát thủy tiên cầu kỳ…

Chợ hoa Hàng Lược ngày nay

Chợ hoa Hàng Lược chỉ họp duy nhất một lần trong năm, không chỉ họp ở phạm vi phố Hàng Lược mà trải dài dọc các phố Hàng Chai, Hàng Rươi cho tới phố Hàng Mã, Hàng Đồng.

Ngày nay, chợ hoa Hàng Lược vẫn giữ được nét xưa và điểm thêm những chấm phá hiện đại khi có thêm rất nhiều chủng loại hoa mới cũng như các đồ trang trí Tết phong phú, rực rỡ sắc màu.

Ngoài hoa và cây cảnh, giới trẻ có thể lựa chọn những sản phẩm thủ công mỹ nghệ, đồ lưu niệm, linh vật con giáp của năm. Những người lớn tuổi thì có những quầy hàng đồ cổ, đồ xưa bán những vật dụng thân thuộc hoài niệm về một thời xa lắc như tẩu thuốc, bình vôi, tượng đồng, đèn dầu hình 12 con giáp, hương nến, đồng xu….

Trong những ngày phiên, chợ hoa Hàng Lược họp từ sáng sớm tới tận đêm khuya, cho đến sát lúc Giao thừa chợ mới tan.

Trải qua hơn 100 năm, các phiên chợ hoa Hàng Lược ít khi nào thưa vắng. Mặc dù ngày nay chợ hoa Tết được mở ở khắp mọi nơi trên thành phố Hà Nội, nhưng chợ hoa Hàng Lược vẫn có một sức hút rất riêng không hề trộn lẫn.

Phiên chợ duy nhất trong năm này còn trở thành một điểm check-in không thể thiếu với nhiều du khách khi tới Hà Nội dịp Tết. Có thể thường xuyên bắt gặp ở đây cảnh các du khách nước ngoài vẻ mặt háo hức pha lẫn tò mò đang ngắm nghía các loại cây cảnh, hoa Tết của Việt Nam.

Cũng không có gì lạ lẫm nếu như bạn thấy một người nước ngoài với vẻ mặt hài lòng cầm trên tay cành đào hay một ôm hoa tươi bởi họ hoặc là đang trải nghiệm Tết Việt Nam, hoặc là đang hòa nhập vào cuộc sống hồn hậu của người dân nơi đây.

Một điều thú vị là thú đi chơi chợ hoa tiếp tục trở thành nét văn hóa độc đáo được truyền qua các thế hệ người Hà Nội. Bởi thế mà chợ hoa Hàng Lược ngày càng đông vui hơn.

Nam thanh nữ tú và cả các bà, các mẹ không chỉ dạo chợ mua sắm mà còn ríu rít chụp ảnh để lưu giữ khoảnh khắc chờ Xuân về. Đất trời rạo rực, sắc Xuân ngập tràn, thoảng trong gió có mùi hương trầm phảng phất quyện lẫn hương mùi già thơm nức. Tết đã đến thật gần./.