Mega Story

Bài 3: Gian nan trên hành trình đấu tranh không khoan nhượng với tiêu cực

• 18/06/2025 14:52

Trong thời đại ngày nay, những người làm báo càng phải tự đặt ra cho mình nhiều thách thức để có những sản phẩm thật hay, thật độc đáo, chạm đến những vấn đề nóng trong xã hội. Chỉ có như vậy thì báo chí mới có thể “neo” mình trong lòng độc giả, trụ vững trong cơn lốc thông tin. Để làm được như vậy, phóng viên phải xông xáo hơn khi tác nghiệp, tinh tường hơn khi nhận diện vấn đề, cũng có nghĩa là đối mặt với những rủi ro lớn hơn cho bản thân. Vì lẽ đó, nghề báo chưa bao giờ hết nguy hiểm.

Trải qua lịch sử trăm năm, những người làm báo đã thực sự nhập cuộc đầy trách nhiệm với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị. Báo chí đã khẳng định vai trò tiên phong khi kịp thời lên án các hành vi tiêu cực, đấu tranh không khoan nhượng với tham nhũng, lãng phí, các quan điểm sai trái, thù địch.

Trong thời đại ngày nay, những người làm báo càng phải tự đặt ra cho mình nhiều thách thức để có những sản phẩm thật hay, thật độc đáo, chạm đến những vấn đề nóng trong xã hội. Chỉ có như vậy thì báo chí mới có thể “neo” mình trong lòng độc giả, trụ vững trong cơn lốc thông tin.
Để làm được như vậy, phóng viên phải xông xáo hơn khi tác nghiệp, tinh tường hơn khi nhận diện vấn đề, cũng có nghĩa là đối mặt với những rủi ro lớn hơn cho bản thân. Vì lẽ đó, nghề báo chưa bao giờ hết nguy hiểm.

Tình trạng tham nhũng, tiêu cực, lãng phí ở nước ta hiện nay chính là một vấn đề xã hội có tác động lớn đến niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo cảu Đảng, sự quản lý của Nhà nước và tính ưu việt của chế độ. Vì vậy, thông tin của báo chí về tiến trình và kết của cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí có giá trị hình thành, củng cố và nâng cao cao niềm tin chính trị của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chế độ. Tuy nhiên, để phát hiện và đưa những vụ việc đó ra ánh sáng pháp luật, phóng viên gặp không ít khó khăn, nguy hiểm.

Trong quãng thời gian hơn 10 năm công tác tại Báo Điện tử VietnamPlus, trực tiếp triển khai hàng chục loạt bài phóng sự điều tra, với phóng viên Võ Mạnh Hùng, việc thâm nhập vào các “điểm nóng” trên cả nước với “cái đầu lạnh” để thu thập thông tin là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của mỗi loạt bài.

Hùng không bao giờ quên được chuyến đi thực tế tìm hiểu con đường xuất lậu than sang Trung Quốc vào cuối năm 2018. Anh đã vào vai một tay buôn đang cần hàng, liều lĩnh lên xe của một “bà trùm” than lậu khét tiếng ở vùng đất mỏ Quảng Ninh, luôn có 3-4 đàn em bên cạnh. Suốt quãng thời gian 30 phút ngồi trên xe, phóng viên đã trải qua những “bài thẩm tra” lai lịch của các thanh niên “hổ báo.”

^{"Ma trận vàng đen trong cơn khát năng lượng" - tác phẩm đoạt loạt giải thưởng lớn - và hậu trường tác nghiệp. (Ảnh: PV/Vietnam+)}

Thật may, với kho thông tin được chuẩn bị sẵn, Hùng đã vào vai trót lọt, thu thập được rất nhiều thông tin quan trọng. Loạt bài “Ma trận vàng đen trong cơn khát năng lượng” sau đó đã được trao Giải A Giải Báo chí Thông tấn xã Việt Nam năm 2019 và Giải B Giải báo chí Toàn quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí” lần thứ năm 2018-2019.

Sau này, Hùng còn nhiều lần dấn thân vào nguy hiểm khi thực hiện các phóng sự về nạn buôn bán động vật hoang dã, khai thác khoáng sản, phá rừng…

“Việc thâm nhập vào các điểm nóng, đối mặt với hiểm nguy là một phần tất yếu của nghề báo. Song, có những lúc, phóng viên chưa kịp lên kịch bản thì đã phải dấn thân vào vòng xoáy thời sự, ẩn chứa nhiều rủi ro, đòi hỏi họ phải có bản lĩnh nghề nghiệp vững vàng, một trái tim nóng và một cái đầu lạnh,” Hùng tâm sự.

Chia sẻ kinh nghiệm của mình, nhà báo Chu Trung Đức (Đài Tiếng nói Việt Nam), từng được nhận giải A Giải Báo chí Quốc gia cho loạt bài “Vỉa hè đang thực sự nuôi ai?” cho rằng ngoài những nắm đấm, phóng viên còn phải ứng phó với “áp lực mềm” bao gồm những lời dỗ dành, mua chuộc thông qua vật chất hoặc sự nhờ vả, tác động thông qua các mối quan hệ.

“Bạo lực vẫn luôn là trở ngại nhưng trở ngại lớn nhất với nhà báo vẫn là làm thế nào duy trì được ngòi bút trung thành với sự thật,” nhà báo Chu Trung Đức nói.

Anh Trung Đức mong mỏi Luật Báo chí sẽ sớm được bổ sung, sửa đổi bởi còn nhiều quy định khá mơ hồ, chẳng hạn hoạt động nghề nghiệp đúng pháp luật là thế nào, phóng viên có được quyền ghi hình trong phạm vi sở hữu doanh nghiệp, người dân hay không; có được ghi âm, ghi hình giấu kín mà không báo trước…

Nhà báo Trung Đức cho rằng Hội Nhà báo Việt Nam, tòa soạn, lãnh đạo cần sát cánh với phóng viên, không để phóng viên tác nghiệp đơn độc.
Phóng viên Trường Sơn (Đài Truyền hình Việt Nam) nhất trí với quan điểm này. Nhiều lần anh đã thoát khỏi hoàn cảnh hiểm nguy nhờ có lực lượng an ninh hỗ trợ.

“Trước khi lên đường tác nghiệp tại một địa bàn nào đó, tôi có trình bày với lực lượng an ninh và lưu số điện thoại khẩn cấp là số của lãnh đạo cơ quan hoặc một chiến sỹ nào đó để khi cần có thể liên lạc với họ nhanh nhất có thể,” anh chia sẻ.

Phóng viên Trường Sơn cũng là người “thạo” công nghệ và biết tận dụng ưu điểm của các thiết bị hiện đại. Trong một lần làm phóng sự về nạn phá rừng, anh đã lường trước khó khăn và mang đi hai máy quay cùng nhiều thẻ nhớ để phòng khi bị thu thiết bị thì vẫn còn phương án dự phòng.

“Hiện nay, công nghệ cho phép chúng tôi chia nhỏ đoạn video thành các file có độ dài chỉ khoảng 5 phút, sau đó tự động sao lưu các file đó lên dữ liệu đám mây (iCloud) hoặc Google Drive. Chúng tôi đã từng bị tịch thu phương tiện tác nghiệp và bị xóa dữ liệu trong máy, song nhờ tính năng sao lưu này mà những thước phim quý giá vẫn an toàn,” anh chia sẻ.

Các nhà báo, phóng viên luôn xông xáo khắp nơi, như người chiến sỹ xung kích trên mặt trận tư tưởng, phanh phui nhiều sai phạm, góp phần làm trong sạch đội ngũ Đảng, lấy lại niềm tin trong Nhân dân.

Chia sẻ về giải pháp thực hiện nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời kỳ mới, Đại tá, nhà báo Đỗ Phú Thọ, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội Nhân dân cho rằng các cơ quan báo chí phải xốc lại đội ngũ, thay đổi chiến thuật, phương thức tác chiến để thực hiện tốt chức năng giám sát, phản biện xã hội của báo chí.

Ông Đỗ Phú Thọ cho rằng tác phẩm báo chí về đề tài bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng hội tụ 4 yếu tố: Nội dung “khô,” cách thể hiện tác phẩm “khó,” người thực hiện “khổ,” đề tài “khiếp.”

Bên cạnh việc cổ vũ những mặt tích cực, những việc làm được, người làm báo cũng cần luôn sẵn sàng cho việc “đánh” vào những yếu kém, những việc chưa làm được ở từng cấp ủy, tránh một chiều trong tuyên truyền về xây dựng Đảng. Để các bài “đánh” hiệu quả, người làm báo cần phải có dũng khí, dám dấn thân vì lẽ phải.

Ông Đỗ Phú Thọ đưa chìa khóa “10 chữ T”: Thông tin, tập thể, thận trọng, tỉnh táo và thẳng thắn.

Bên cạnh đó, các lãnh đạo các cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản, các cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí cần giúp đỡ để các phóng viên có nhiều thông tin hơn, tự tin hơn khi tác nghiệp và đặc biệt là có đủ kinh tế để bảo đảm cuộc sống, yên tâm sáng tạo tác phẩm báo chí bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.

Cùng quan điểm đó, nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền phong cho rằng cần có cơ chế chính sách phù hợp về điều kiện làm việc, thu nhập, nhằm khuyến khích những cây viết lĩnh vực này yên tâm công tác, có thu nhập khá, có sự đảm bảo khi gặp rủi ro, sự cố; cần thiết có thể thành lập “Quỹ phòng ngừa rủi ro.”

Ngoài ra, ông Phùng Công Sưởng cũng đề xuất Hội Nhà báo Việt Nam, Cục Báo chí… cần nghiên cứu cơ chế, chính sách; đưa ra các kiến nghị để coi người làm báo chí điều tra là những người thi hành công vụ.

Trao đổi với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus, Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi cho hay ông luôn nhắc nhở đội ngũ phóng viên phải đảm bảo an toàn thân thể, an toàn tính mạng trong khi tác nghiệp.

“Chúng ta không đánh đổi tính mạng của phóng viên để lấy bất cứ một thông tin, một bài báo, một bức ảnh, một khuôn hình nào. Không có bất cứ thông tin nào quý giá bằng sinh mạng,” ông Lợi khẳng định.

Hội Nhà báo Việt Nam luôn vào cuộc can thiệp kịp thời để bảo vệ quyền lợi của hội viên, nhà báo. Khi nhận được thông tin phóng viên bị hành hung, ngay lập tức, chúng tôi gửi công văn đến các cơ quan chức năng, cơ quan điều tra, lực lượng an ninh để có những biện pháp bảo vệ an toàn cho phóng viên và người thân, sau đó thì phối hợp tìm giải pháp căn cơ hơn để đảm bảo điều kiện tác nghiệp

Hội phản ứng rất nhanh và kịp thời, có những vụ việc, chúng tôi gửi văn bản thông báo cho cơ quan chức năng chỉ sau một tiếng đồng hồ kể từ khi phóng viên bị hành hung. Kết quả là công an vào cuộc ngay và có biện pháp xử lý các đối tượng manh động, xâm phạm đến sự an toàn của phóng viên, vi phạm Luật Báo chí.

“Ngoài sự bảo vệ của cơ quan chức năng và Hội Nhà báo Việt Nam, các phóng viên phải biết tự bảo vệ mình khi tác nghiệp, phải trang bị cho mình những kỹ năng làm báo, nhất là trong tình huống nguy hiểm như khi thực hiện các phóng sự điều tra, khi tác nghiệp trong điều kiện có nhiều rủi ro như thiên tai, cháy nổ. Phóng viên cũng phải trang bị cho mình những kiến thức về pháp luật để không vô tình vi phạm pháp luật,” ông Nguyễn Đức Lợi nói./.