Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên chính là sự “kiên quyết nhất, hăng hái nhất, trong sạch nhất, tận tâm tận lực phụng sự Tổ quốc và nhân dân."
Trong mỗi giai đoạn, do yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng, do đòi hỏi thực tế lãnh đạo của Đảng và đòi hỏi của cuộc sống mà tính tiên phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên có nội dung, yêu cầu và biểu hiện cụ thể khác nhau.
Song nội dung cốt lõi nhất của tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên là có nhận thức đúng đắn, hành động dũng cảm trước những khó khăn, dám chịu trách nhiệm công việc mình làm, suốt đời phấn đấu cho mục tiêu lý tưởng của Đảng, luôn luôn đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết.
Theo Từ điển tiếng Việt, “gương mẫu” được dùng để chỉ những điều, những việc có tính chất tốt đẹp, điển hình, làm khuôn mẫu cho người khác noi theo; còn “tiên phong” nghĩa là đi đầu, dẫn đầu trong phong trào. Như vậy, có thể hiểu, người tiên phong, gương mẫu là người có nhận thức, thái độ, hành động đúng đắn và đi đầu, mở đường trong các phong trào, các lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội nhằm đem lại nhiều điều tốt đẹp cho cộng đồng, cho cuộc sống của nhân dân.
Là người sáng lập và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Nội dung “đảng viên đi trước, làng nước theo sau” đã được Người nhiều lần đề cập đến trong các bài viết, bài nói của mình.
Theo Người, tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên chính là sự “kiên quyết nhất, hăng hái nhất, trong sạch nhất, tận tâm tận lực phụng sự Tổ quốc và nhân dân." Đối với Người, tính tiên phong, gương mẫu là một yêu cầu khách quan, là thuộc tính cơ bản của cán bộ, đảng viên. Đã là cán bộ, đảng viên thì phải tiên phong, gương mẫu.
Trong mỗi giai đoạn, do yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng, do đòi hỏi thực tế lãnh đạo của Đảng và đòi hỏi của cuộc sống mà tính tiên phong gương mẫu của đảng viên có nội dung, yêu cầu và biểu hiện cụ thể khác nhau.
Song nội dung cốt lõi nhất của tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên là: có nhận thức đúng đắn, hành động dũng cảm trước những khó khăn, dám chịu trách nhiệm công việc mình làm, suốt đời phấn đấu cho mục tiêu lý tưởng của Đảng, luôn luôn đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh tính tiên phong, gương mẫu của người cán bộ, đảng viên phải được thể hiện trên mọi phương diện (về phẩm chất chính trị, về ý thức tổ chức kỷ luật, về đạo đức, lối sống, về trí tuệ, và đặc biệt là trong hành động), ở mọi lúc, mọi nơi, mọi lĩnh vực của đời sống xã hội: “Người đảng viên, dù công tác to hay nhỏ, địa vị cao hay thấp, ở đâu cũng phải làm gương mẫu cho quần chúng...”; “phải làm gương mẫu trong lao động sản xuất và trong học tập”; “phải xung phong gương mẫu trong mọi công việc, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân”; “phải gương mẫu, phải thiết thực, miệng nói tay làm để làm gương cho nhân dân."
Người luôn nhắc nhở cán bộ, đảng viên: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ 'cộng sản' mà ta được họ yêu mến... Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước." Và bản thân Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là tấm gương mẫu mực về đạo đức và nhân cách người đảng viên cộng sản, luôn tiên phong, gương mẫu trong lời nói, việc làm và hành động.
Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn đề cao vai trò tiên phong, gương mẫu của người đảng viên Đảng Cộng sản, xem đây là một trong những phương thức lãnh đạo quan trọng và là truyền thống quý báu của Đảng.
Ngay từ khi thành lập, Đảng ta đã khẳng định tính chất tiên phong của Đảng và điều này đã được khẳng định trong Điều lệ Đảng: Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam là chiến sỹ cách mạng trong đội tiên phong của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và dân tộc Việt Nam, suốt đời phấn đấu cho mục đích, lý tưởng của Đảng. Từ đó cho đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam thường xuyên quan tâm, chăm lo giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng, phát huy vai trò, trách nhiệm, tính tiền phong, gương mẫu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Điều này đã được thể hiện có hệ thống, thông qua các văn kiện của Đảng, qua các kỳ Đại hội của Đảng Cộng sản Việt Nam.
“Cán bộ, đảng viên từ ủy viên Trung ương Đảng đến mọi đảng viên ở cơ sở phải là những chiến sỹ tiên phong, gương mẫu về mọi mặt để tập hợp được quần chúng thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước” (Báo cáo chính trị Đại hội V); “Cán bộ lãnh đạo phải gương mẫu trong lối sống. Người có chức vụ càng cao thì yêu cầu về sự gương mẫu càng lớn” (Báo cáo chính trị, Đại hội VI); “Đảng lãnh đạo bằng công tác tư tưởng, tổ chức, vai trò tiên phong, gương mẫu của đảng viên và tổ chức đảng” (Báo cáo xây dựng Đảng và sửa đổi Điều lệ Đảng, Đại hội VII); “Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu tự rèn luyện, tự phấn đấu nâng cao đạo đức cách mạng “cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư”, khắc phục chủ nghĩa cá nhân” (Báo cáo chính trị, Đại hội VIII).
Tại Đại hội IX của Đảng, trong Báo cáo Chính trị, Đảng tiếp tục đề ra yêu cầu cán bộ, đảng viên phải thực sự tiên phong, gương mẫu trong học tập, công tác và trong rèn luyện đạo đức, lối sống, trong thực hiện pháp luật. Đại hội X của Đảng đề ra mục tiêu: “Tăng cường giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống, nâng cao tính tiên phong gương mẫu, phẩm chất và năng lực đội ngũ cán bộ, đảng viên…”
Đến Đại hội XI, Đảng ta tiếp tục đề ra nhiều giải pháp, trong đó có giải pháp: “phát huy tính tiền phong gương mẫu, chủ động, sáng tạo của đội ngũ đảng viên trong thực hiện nhiệm vụ được giao." Đại hội XII của Đảng xác định phương hướng, nhiệm vụ công tác xây dựng Đảng trong nhiệm kỳ là: “Giữ vững bản chất giai cấp công nhân của Đảng, vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên” và “xây dựng đội ngũ đảng viên thật sự tiên phong, gương mẫu, trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, có trách nhiệm cao trong công việc..."
Ðại hội XIII của Ðảng đã khẳng định: “Thực hiện nghiêm các quy định của Ðảng về trách nhiệm nêu gương, chức vụ càng cao càng phải gương mẫu. Ðảng viên tự giác nêu gương để khẳng định vị trí lãnh đạo, vai trò tiên phong, gương mẫu, tạo sự lan toả, thúc đẩy các phong trào cách mạng. Nêu gương là trách nhiệm, bổn phận và là đạo lý của người đảng viên của Ðảng trước nhân dân; trách nhiệm nêu gương đó phải được thể hiện từ trong tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tự phê bình, phê bình đến trong quan hệ với quần chúng, trách nhiệm trong công tác, ý thức tổ chức kỷ luật, đoàn kết nội bộ."
Những chiến thắng vĩ đại từ khi có Đảng lãnh đạo và những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong phát triển kinh tế-xã hội của đất nước sau hơn 35 năm đổi mới đã khẳng định những đóng góp quan trọng của đội ngũ cán bộ, đảng viên, khẳng định tính tiên phong, gương mẫu của đa số đảng viên của Đảng ta. Vì lý tưởng, mục tiêu cao cả của sự nghiệp đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc, đại đa số các cán bộ, đảng viên luôn nêu cao tính tiên phong, gương mẫu trong công tác và đời sống, anh dũng vượt qua khó khăn, thách thức, chấp nhận sự hy sinh lợi ích cá nhân, kể cả hy sinh tính mạng vì lợi ích chung của dân tộc.
Tuyệt đại đa số cán bộ, đảng viên vững vàng trước những biến động của tình hình trong nước và thế giới, kiên định mục tiêu và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội do Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn, hăng hái đi đầu trong công cuộc đổi mới, hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Ở các địa phương, các ngành, các lĩnh vực công tác ngày càng có nhiều cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, vượt qua khó khăn, thách thức, góp phần phát triển quê hương, đất nước. Đồng thời qua đó đã huy động được sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân tham gia xây dựng Đảng, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái, "tự diễn biến," "tự chuyển hóa."
Bên cạnh đại đa số các cán bộ, đảng viên luôn gương mẫu, tiên phong trong cả công việc và cuộc sống, hiện nay vẫn còn “một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống." Những hạn chế, khuyết điểm trên đã gây ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, phần nào làm giảm sút lòng tin của nhân dân. Do đó, tăng cường công tác cán bộ được coi là một nhiệm vụ then chốt trong công tác xây dựng Đảng. Đặc biệt phải phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu.
Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, đội ngũ cán bộ, đảng viên về phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Xây dựng các quy định cụ thể về tính tiên phong, gương mẫu sao cho sát hợp với chức năng, chức trách, nhiệm vụ của từng tổ chức, lực lượng và mỗi cán bộ, đảng viên trên từng cương vị công tác.
Cùng với đó, đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII, XIII. Cán bộ, đảng viên cần cụ thể hóa việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh bằng những việc làm cụ thể hằng ngày, gắn với nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị.
Mỗi cán bộ, đảng viên cần tự giác tu dưỡng, rèn luyện để nâng cao tính tiên phong, gương mẫu, bởi “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố." Mọi cán bộ, đảng viên ra sức học tập lý luận chính trị, nâng cao trình độ lý luận, nâng cao năng lực phản bác những luận điệu sai trái, thù địch, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng, lý luận của Đảng.
Cán bộ, đảng viên phải thật sự nêu gương trong thực hiện nhiệm vụ, đề cao trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước, trước nhân dân và đất nước; chú trọng nêu gương về đạo đức, lối sống, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, quyết loại trừ chủ nghĩa cá nhân, nói không với tham nhũng, lãng phí và những tiêu cực khác.
Đồng thời, nêu gương về phong cách công tác đoàn kết, gắn bó với thực tiễn và quần chúng nhân dân, tác phong khoa học, chính quy, chuyên nghiệp và thiết thực, kiên quyết khắc phục bệnh quan liêu, bệnh thành tích và bệnh hình thức. Mỗi đảng viên cần thực sự sâu sát với quần chúng, quý trọng nhân dân, tuyên truyền và tổ chức hiệu quả cho quần chúng thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, hòa mình vào thực tiễn cách mạng./.