Mega Story

Thúc đẩy phát triển du lịch gắn với văn hóa truyền thống các dân tộc

• 24/12/2025 15:26

Chưa nhập tóm tắtĐây không chỉ là câu chuyện của bảo tồn di sản, mà còn là con đường phát triển bền vững, giúp đồng bào các dân tộc thiểu số vừa giữ gìn bản sắc, góp phần tạo sinh kế cho người dân.

Dự án 6 "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch" thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 đang được triển khai tích cực và hiệu quả, từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, góp phần ổn định xã hội, tạo động lực phát triển bền vững.

Đây không chỉ là câu chuyện của bảo tồn di sản, mà còn là con đường phát triển bền vững, giúp đồng bào các dân tộc thiểu số vừa giữ gìn bản sắc, góp phần tạo sinh kế cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo, ổn định và nâng cao đời sống bền vững, tự hào về văn hóa của cộng đồng dân tộc mình, tự tin trong quá trình hội nhập và phát triển .

Các mục tiêu cụ thể bao gồm bảo tồn văn hóa, đảm bảo 80% thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng và 50% thôn có đội văn hóa, văn nghệ hoạt động thường xuyên.

Từ đầu bản Nậm Sảo, xã Pa Tần, tỉnh Lai Châu, tiếng sáo, tiếng hát của Đội Văn nghệ tập luyện chào mừng ngày Tết Độc lập (2/9) của đồng bào Mảng khiến không khí thêm rộn ràng. Đội Văn nghệ hiện có 15 thành viên. Cứ xong việc nương rẫy, chị em lại cùng nhau tập luyện.

Từ nguồn hỗ trợ của Dự án 6, cộng đồng người Mảng (dân tộc rất ít người) đã chủ động gìn giữ văn hoá của mình qua những điệu múa, làn điệu dân ca, biến sinh hoạt văn nghệ trở thành cách bảo tồn bản sắc ngay trong đời sống thường ngày.

Cũng từ nguồn vốn Dự án 6, xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong phát triển du lịch cộng đồng. Từ năm 2023, xã đã khôi phục và duy trì Lễ hội Lồng tồng của đồng bào dân tộc Tày, Nùng tại thôn Nam Tân.

Lễ hội Lồng Tồng năm 2025 đã thu hút hàng ngàn lượt người dân và du khách, với 33 gian hàng tham gia. Phần lễ và phần hội đều mang đậm tinh thần đoàn kết, tái hiện nét đẹp văn hóa truyền thống.

Cùng với lễ hội, xã Nam Đà còn chú trọng thành lập và duy trì các Câu lạc bộ văn nghệ dân gian. Tiêu biểu, thôn Nam Cao đã thành lập Câu lạc bộ Văn nghệ dân gian đàn Tính, hát Then với 20 thành viên. Các nghệ nhân dân gian được hỗ trợ để truyền dạy kỹ năng cho lớp trẻ; các Câu lạc bộ Văn hóa dân tộc trở thành “cầu nối” gìn giữ bản sắc trong đời sống cộng đồng, trở thành sản phẩm du lịch độc đáo thu hút du khách trong nước cũng như quốc tế đến với địa phương.

“

Hiệu quả lớn nhất của Dự án 6 không chỉ nằm ở số lượng công trình, lễ hội hay câu lạc bộ văn hóa được hỗ trợ, mà còn ở sự thay đổi nếp nghĩ, cách làm: bảo tồn văn hóa không còn là nhiệm vụ đơn lẻ, mà gắn liền với phát triển bền vững.

Nhìn từ những câu chuyện ở bản Nậm Sảo 1, tỉnh Lai Châu hay xã Nam Đà, tỉnh Lâm Đồng có thể thấy, Dự án 6 đã mang lại sự hỗ trợ thiết thực về nguồn vốn. Điều quan trọng hơn cả là sự nhập cuộc chủ động của đồng bào – những chủ thể sáng tạo và gìn giữ văn hoá.

Việc xây dựng và tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao tại thôn, làng, bản, ấp... đã trở thành phong trào rộng khắp, góp phần quảng bá, lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống tới Nhân dân và du khách. Văn hóa nhờ đó không chỉ được giữ gìn mà còn trở thành nguồn sinh kế bền vững của đồng bào, khi ấy di sản đã chính thức trở thành tài sản.

Hiệu quả lớn nhất của Dự án 6 không chỉ nằm ở số lượng công trình, lễ hội hay câu lạc bộ văn hoá được hỗ trợ, mà còn ở sự thay đổi nếp nghĩ, cách làm: bảo tồn văn hoá không còn là nhiệm vụ đơn lẻ, mà gắn liền với phát triển bền vững.

Chính cách tiếp cận này đã khích lệ đồng bào giữ lấy niềm tự hào, đồng thời phát huy vai trò chủ thể văn hoá của mình, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước, chủ động tham gia bảo tồn, phát triển văn hoá của cộng đồng dân tộc mình.

Dự án 6 có ý nghĩa đặc biệt, không chỉ giữ lại những gì đang dần mai một, mà quan trọng hơn là đặt văn hoá trở lại đúng vị trí trong đời sống thường ngày và trong chính chiến lược phát triển của cộng đồng. Thay vì coi di sản là vật trưng bày tĩnh lặng, dự án khuyến khích biến lễ hội, làn điệu, nghề thủ công… thành sản phẩm văn hóa-du lịch, từ đó mở ra hướng sinh kế mới. Văn hoá nhờ vậy không còn là gánh nặng bảo tồn, mà trở thành nguồn lực kinh tế, sức mạnh nội sinh để phát triển bền vững trong đời sống.

Tại xã Nam Đông, Huế, năm 2024, địa phương đã triển khai sưu tầm, phục dựng lại nguyên bản Lễ hội Mừng lúa mới của đồng bào Cơ Tu cũng như có các giải pháp phát huy lễ hội này và phát triển điểm đến du lịch hấp dẫn ở vùng miền núi của huyện.

Lễ hội Mừng lúa mới đã được duy trì từ xưa đến nay ở các xã có đồng bào Cơ Tu sinh sống. Trải qua nhiều thời gian cũng như ở mỗi địa phương có những điểm khác nhau nhưng cơ bản những nghi thức vẫn không thay đổi.

Trong Lễ hội Mừng lúa mới, nhiều bản sắc văn hóa tiêu biểu của đồng bào Cơ Tu cũng được trình diễn như: Điệu múa tung tung da dá truyền thống, biểu diễn cồng chiêng, hay múa vũ hội nghi lễ đâm trâu với hình ảnh tượng trưng là con trâu bằng xốp (thay vì con trâu thật như nhiều năm trước đây)...

Thông qua lễ hội, người Cơ Tu cũng gửi gắm thông điệp cùng chung tay bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa trong cộng đồng và quảng bá nét độc đáo đến du khách.

Hiện nay, các xã vùng miền núi Nam Đông đang khai thác các điểm du lịch cộng đồng gắn với khai thác, phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc như điểm du lịch cộng đồng ở thôn Dỗi, du lịch sinh thái ở thác Mơ (xã Khe Tre)...

Việc bảo tồn Lễ hội Mừng lúa mới của đồng bào Cơ Tu cũng như bảo tồn, phát huy các giá trị bản sắc văn hóa của đồng bào vùng cao góp phần giới thiệu và thu hút du khách đến trải nghiệm. Trong đó, điểm du lịch cộng đồng ở thôn Dỗi được xem là mô hình mẫu của phát triển du lịch gắn với văn hóa đồng bào Cơ Tu ở Huế.

Còn tại xã Khe Tre, Huế, du lịch cộng đồng ở thôn Dỗi đã mang lại những kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế- xã hội của địa phương. Hiện thôn Dỗi thu hút trung bình 15.000 lượt du khách/năm, trong đó khách lưu trú hơn 5.000 lượt, bình quân doanh thu đạt trên 5 tỷ đồng/năm.

Mô hình này không chỉ dừng lại ở con số mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Hiện có hơn 20 hộ dân trong thôn tham gia trực tiếp vào hoạt động du lịch cộng đồng. Điều này không chỉ góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào Cơ Tu mà còn tạo việc làm với thu nhập ổn định cho người dân bản địa.

.

Thanh niên huyện miền núi Đakrông (Quảng Trị) gìn giữ và phát huy nhạc cụ truyền thống

Cồng chiêng là nhạc cụ truyền thống của đồng bào các dân tộc Pa Cô, Vân Kiều ở miền núi huyện miền núi Đakrông, Quảng Trị.

Từ xa xưa, cồng chiêng vừa là loại nhạc cụ không thể thiếu trong hầu hết các nghi lễ, thờ cúng ông bà tổ tiên trong mỗi gia đình, dòng họ và các dịp lễ hội của cộng đồng, vừa được xem là của cải có giá trị trong đời sống của bà con.

Thực hiện việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 1 từ năm 2022-2025 trên địa bàn huyện Đakrông, Đoàn Thanh niên huyện Đakrông đã xây dựng nhiều mô hình, hoạt động phong phú, đa dạng thu hút đông đảo đoàn viên, thanh thiếu nhi tham gia, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát huy các giá trị của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn, đồng thời thu hút nhiều du khách tới tham quan, trải nghiệm.

Đoàn viên, thanh niên dân tộc Pa Cô, Vân Kiều luyện tập dân ca, dân vũ và đánh cồng chiêng tại xã Tà Rụt, huyện Đakrông (Ảnh: Minh Đức/ TTXVN)

Khôi phục nét đẹp văn hóa, lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số tại Kon Tum (cũ)

Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum đã triển khai Dự án 6 thuộc Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 (gọi tắt là Chương trình 1719).

Nhờ đó, Kon Tum đã khôi phục phần lớn nét đẹp văn hóa, lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số, từng bước nâng cao đời sống tinh thần cho người dân.

Người Rơ Măm tại làng Le (xã Mô Rai, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum) truyền dạy những lớp học dệt vải truyền thống. (Ảnh: Khoa Chương/TTXVN)

Lạng Sơn mở lớp truyền dạy thực hành nghề thêu, dệt thổ cẩm dân tộc Nùng Phàn SLình

Từ đầu tháng 8 đến đầu tháng 9/2023, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn phối hợp với Ủy ban Nhân dân xã Hải Yến và Phòng Văn hóa-Thông tin huyện Cao Lộc mở Lớp truyền dạy thực hành nghề thêu, dệt thổ cẩm dân tộc Nùng Phàn SLình (Nùng Cúm Cọt) tại xã cho 28 học viên nữ với những kỹ thuật dệt vải, dệt thổ cẩm, thực hành thêu các họa tiết trên trang phục truyền thống, khăn đội đầu, túi xách và một số sản phẩm lưu niệm.

Lớp truyền dạy nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số gắn với việc liên kết, thúc đẩy hoạt động du lịch của tỉnh, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2023.

Các học viên nữ dân tộc Nùng Phàn SLình thực hành thêu các họa tiết trên trang phục truyền thống, khăn đội đầu, túi xách và một số sản phẩm lưu niệm. (Ảnh: Anh Tuấn/TTXVN)

CLB Cồng chiêng buôn Ama Djơng (Gia Lai) tổ chức lễ cúng, đón nhận một bộ chiêng mới

Câu lạc bộ Cồng chiêng buôn Ama Djơng, phường Đoàn Kết, thị xã Ayun Pa (Gia Lai) tổ chức lễ cúng, đón nhận một bộ chiêng mới vừa được trao tặng từ Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Bộ chiêng mới gồm 6 chiêng núm, 9 chiêng được trao tặng để phục vụ công tác bảo tồn giá trị văn hóa và phát triển du lịch tại địa phương.

Các thành viên CLB Cồng chiêng buôn Ama Djơng, phường Đoàn Kết, thị xã Ayun Pa (Gia Lai) làm lễ cúng chiêng mới. (Ảnh: Hồng Điệp/TTXVN)

.

.

.

.

.

.

.

.

Trong giai đoạn 2021-2025, Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” (thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030) đã tạo chuyển biến rõ nét, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, khơi dậy niềm tự hào, ý thức giữ gìn văn hóa truyền thống trong cộng đồng.

Ông Trịnh Ngọc Chung, Cục trưởng Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) chia sẻ: “Khi văn hóa gắn liền với du lịch, chúng ta không chỉ bảo tồn di sản mà còn phát triển kinh tế từ chính giá trị văn hóa. Ngược lại, du lịch trở thành động lực giúp văn hóa sống động hơn trong đời sống cộng đồng.”

Các mục tiêu và chỉ tiêu chủ yếu của chương trình Dự án 6 đã cơ bản hoàn thành, mang lại nhiều thay đổi to lớn, toàn diện theo hướng tích cực. Đặc biệt, Dự án 6 đã có tác động kinh tế-xã hội, giúp nâng cao đời sống, cải thiện cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế, tăng cường giáo dục và y tế cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Tại cấp Trung ương, Bộ đã tổ chức bảo tồn 15 lễ hội truyền thống tiêu biểu các dân tộc thiểu số; Tổ chức xây dựng 36 mô hình bảo tồn văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số, trong đó có 4 mô hình trải nghiệm, tìm hiểu văn hóa đặc thù các dân tộc thiểu số; 7 mô hình bảo tồn, phát huy phi vật thể các dân tộc thiểu số; 14 mô hình xây dựng đời sống văn hóa các dân tộc thiểu số; 11 mô hình di sản kết nối gắn với các hành trình du lịch di sản để phát triển cộng đồng các dân tộc thiểu số có di sản tương đồng; Hỗ trợ trang thiết bị hoạt động cho 31 nhà văn hóa - khu thể thao thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số của 06 tỉnh khu vực miền núi phía Bắc; Tổ chức 7 chương trình khôi phục, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số có dân số ít người.

Ở cấp địa phương, đã có 69 điểm đến du lịch tiêu biểu vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi được đầu tư; 48 làng, bản văn hóa truyền thống được bảo tồn; 124 lễ hội truyền thống tiêu biểu được khôi phục, gắn với khai thác, xây dựng sản phẩm phục vụ phát triển du lịch.

Cùng với đó, các đơn vị đã triển khai hỗ trợ thiết lập 150 tủ sách cộng đồng cho các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thuộc 16 tỉnh; Hỗ trợ đầu tư xây dựng 5 mô hình bảo tàng sinh thái nhằm bảo tàng hóa di sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng các dân tộc thiểu số, hướng tới phát triển cộng đồng và phát triển du lịch tại các địa phương.

Trên 3.000 nhà văn hóa - khu thể thao tại các thôn, bản vùng dân tộc thiểu số và miền núi được hỗ trợ xây dựng mới hoặc cải tạo (đối với nhà văn hóa đã xuống cấp).

Trên 100 lễ hội truyền thống tại các địa phương được bảo tồn, phục dựng, phát huy để khai thác, xây dựng sản phẩm phục vụ phát triển du lịch, trong đó có những lễ hội đặc sắc, tiêu biểu đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nhiều câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian và đội văn nghệ truyền thống tại các thôn, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã được hỗ trợ thành lập, duy trì hoạt động hiệu quả với sự tham gia của đông đảo nghệ nhân, già làng, trưởng bản, người có uy tín và đồng bào dân tộc thiểu số.

Những kết quả đạt được từ Dự án 6 đã góp phần tích cực tạo nên những thành tựu trong phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời làm phong phú thêm đời sống tinh thần đồng bào các dân tộc, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển chung của địa phương và đất nước.

Nhiều địa phương đã có sự vươn mình mạnh mẽ, trở thành điểm đến du lịch đặc sắc được nhiều du khách lựa chọn. Cũng từ đó, người dân đã có thêm thu nhập và việc làm ổn định, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa gắn liền với phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững, đồng thời xây dựng nông thôn mới, xóa bỏ phong tục tập quán lạc hậu, xây dựng đời sống văn hóa làng bản.

Dự án 6 không chỉ mang lại những công trình, những chương trình, mà còn tạo nên sự chuyển biến sâu sắc trong đời sống kinh tế - xã hội của đồng bào. Hạ tầng văn hóa được cải thiện; đời sống tinh thần được nâng cao. Đồng bào thêm tự hào về nguồn cội, phát huy tri thức bản địa, tạo việc làm, tăng thu nhập nhờ gắn văn hóa với du lịch.

Đặc biệt, Dự án 6 đã dành sự quan tâm đến 14 dân tộc rất ít người, giúp khôi phục, bảo tồn toàn diện các giá trị truyền thống - một nhiệm vụ vừa cấp thiết, vừa đầy tính nhân văn. Bình đẳng giới cũng là điểm nhấn: phụ nữ dân tộc thiểu số được trao cơ hội tham gia các lớp truyền dạy nghề thủ công, lớp bồi dưỡng du lịch, trở thành lực lượng quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc.

Quan trọng hơn cả, người dân chính là chủ thể. Họ được tham gia từ khâu quy hoạch, lựa chọn công trình, giám sát và quản lý. Chính sự đồng thuận, tin tưởng của nhân dân đã làm nên thành công của dự án.

Trong giai đoạn 2026-2030, Dự án 6 sẽ được tái cơ cấu lại thành 14 nhiệm vụ cụ thể, chia thành hai nhóm chính; gồm nhóm 4 hoạt động đầu tư xây dựng: Bảo tồn làng, bản văn hóa truyền thống; Tu bổ di tích quốc gia đặc biệt của các dân tộc thiểu số; Xây dựng, cải tạo thiết chế văn hóa, thể thao thôn, bản; Hình thành điểm đến du lịch văn hóa tiêu biểu tại các vùng dân tộc thiểu số.Nhóm 10 hoạt động hỗ trợ: Tổ chức ngày hội, liên hoan nghệ thuật truyền thống; Phát huy lễ hội truyền thống gắn với phát triển du lịch biển, núi; Truyền dạy văn hóa phi vật thể, bảo tồn tiếng nói - chữ viết dân tộc; Xây dựng mô hình bảo tồn gắn với sản phẩm du lịch; Thiết lập hệ thống dữ liệu văn hóa truyền thống của 54 dân tộc; Đẩy mạnh truyền thông, quảng bá văn hóa-du lịch dân tộc.

“

Bảo tồn di sản không phải để giữ nguyên trong quá khứ, mà là để di sản sống cùng hiện tại.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy

Mục tiêu của giai đoạn mới là chuyển hóa mạnh mẽ hơn nữa các giá trị di sản văn hóa truyền thống thành các sản phẩm du lịch đặc trưng, có giá trị kinh tế cao, mang bản sắc riêng từng vùng miền.

Đây sẽ là chìa khóa mở ra hướng đi bền vững cho du lịch cộng đồng tại các vùng sâu, vùng xa, đồng thời gìn giữ những giá trị cốt lõi của văn hóa dân tộc cho thế hệ mai sau.

5 năm - một hành trình không ít khó khăn, thử thách, nhưng cũng là hành trình chứng minh hiệu quả thiết thực của Dự án 6 trong bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa gắn với phát triển kinh tế, củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc, nâng cao niềm tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước.

Đây không chỉ là thành tựu của một giai đoạn, mà còn là nền tảng để bước tiếp trong chặng đường mới, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, khẳng định bản sắc văn hóa Việt Nam trong dòng chảy hội nhập. Dự án 6 - năm năm một hành trình… và cũng là khởi đầu cho những hành trình dài hơn, lớn hơn, để những giá trị văn hóa dân tộc mãi trường tồn, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong kỷ nguyên vươn mình, phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng của dân tộc.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy khẳng định bảo tồn di sản không phải để giữ nguyên trong quá khứ, mà là để di sản sống cùng hiện tại. Mỗi làng, bản văn hóa được hồi sinh, mỗi lễ hội được phục dựng là một cơ hội để cộng đồng phát triển kinh tế, để văn hóa trở thành nguồn lực nội sinh nuôi dưỡng tương lai./.