Mega Story

Bài 5: “Mệnh lệnh” cuộc sống: Đã đến lúc cần “cuộc cách mạng xanh”

• 29/12/2022 16:31

Sau một loạt “bài học đắt giá” được rút ra từ những sự cố môi trường nghiêm trọng và gánh nặng ngân sách bỏ ra để xử lý hậu quả của ô nhiễm cộng với tác động của biến đổi khí hậu và dịch bệnh xảy ra trong hơn 5 năm trở lại đây - giới chuyên gia, đại biểu Quốc hội và các nhà hoạch định chính sách đều khẳng định rằng đã đến lúc cần phải có một “cuộc cách mạng xanh” bền vững hơn cho tương lai của người Việt.

1.
Tuyệt đối không đánh đổi môi trường
LẤY LỢI NHUẬN KINH TẾ

Ngay trong bài phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh khí hậu được tổ chức trong khuôn khổ Hội nghị COP26, hồi tháng 11/2021, tại Vương quốc Anh, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khẳng định biến đổi khí hậu đã thực sự trở thành thách thức lớn nhất đối với nhân loại. Lời cảnh báo của tự nhiên buộc chúng ta phải hành động mạnh mẽ, có trách nhiệm và không chậm trễ trên phạm vi toàn cầu.

Thủ tướng nhấn mạnh ứng phó với biến đổi khí hậu, phục hồi tự nhiên phải trở thành ưu tiên cao nhất trong mọi quyết sách phát triển, là tiêu chuẩn đạo đức cao nhất của mọi cấp, mọi ngành, mọi doanh nghiệp và người dân. Khoa học công nghệ phải đi trước để dẫn dắt và nguồn lực tài chính phải là đòn bẩy, thúc đẩy chuyển đổi mô hình phát triển hướng tới kinh tế xanh, tuần hoàn, bền vững.

Đặc biệt, mọi hành động phải dựa vào tự nhiên và lấy người dân làm trung tâm, là chủ thể và là động lực phát triển bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Như vậy, để thực hiện được mục tiêu trên, cũng như đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, Việt Nam sẽ cần phải triển khai mạnh mẽ bằng một “cuộc cách mạng xanh” bền vững. Đó là phải thân thiện hơn với môi trường, tuyệt đối không đánh đổi sự suy giảm môi trường lấy lợi nhuận kinh tế, năng suất, sản lượng cao...

Với tinh thần đó, lãnh đạo một đơn vị trực thuộc Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng đã đến lúc Việt Nam cần phải thay đổi tư duy phát triển theo hướng kinh tế tuần hoàn. Từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm đầu ra cần xuyên suốt và phải có mô hình tốt để quảng bá, lan rộng ra khắp cả nước.

Song song với đó, các doanh nghiệp cần phải thay đổi nhận thức rằng “anh làm, có tiền và anh cần phải có trách nhiệm với môi trường xung quanh.” Việc này hoàn toàn làm được khi chính quyền địa phương thực sự quyết liệt và trách nhiệm.

Dẫn thực tế hoạt động khai thác đá vận hành nhà máy xi măng ở các nước phát triển như Tây Ban Nha, một vị cán bộ của Tổng cục Môi trường cho biết trong hoạt động khai thác đá, họ không cho nổ mìn mà phải khoét theo trình tự. Và, các nhà máy phải đầu tư về công nghệ hiện đại để đảm bảo không mất tiền từ chính việc vứt bỏ chất thải.

“Khi doanh nghiệp đầu tư công nghệ tốt, họ sẽ không để thất thoát tài nguyên, bụi không phát tán ra môi trường thì sẽ không xảy ra vấn đề xã hội. Bởi khi người dân phản ánh, doanh nghiệp lại phải bỏ ra chi phí để giải quyết, chưa kể mất thời gian, mất niềm tin không chỉ ở người dân, mà còn các đối tác,” vị cán bộ trên lưu ý.

Lấy bài học từ một vụ việc doanh nghiệp sản xuất hải sản để xuất khẩu sang Nhật ở một tỉnh miền Trung cách đây gần 5 năm, vị cán bộ môi trường cho biết doanh nghiệp này vừa được “giải thưởng môi trường,” nhưng khi đoàn thanh tra vào cuộc kiểm tra khu vực xử lý nước thải thì phát hiện phía dưới có đường ống nước thải chôn ngầm dưới đất, chảy ra giữa dòng sông. Sau đó, truyền hình vào cuộc phản ánh. Không lâu sau, doanh nghiệp đối tác từ Nhật Bản cắt luôn hợp đồng,…

Trong khi đó, tại Nestlé Việt Nam, trong quá trình sản xuất, doanh nghiệp này đã tận dụng hết tất cả các phụ phẩm để làm phân bón hữu cơ. Việc này không chỉ bồi bổ, “làm giàu” dinh dưỡng cho đất, giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh, mà còn bảo vệ nguồn nước, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu hiệu quả.

Ngoài ra, những loại phụ phẩm từ vỏ càphê tại Tây Nguyên còn được tận dụng làm gạch không nung. Thông qua mô hình kinh tế tuần hoàn “từ hạt càphê đến viên gạch không nung” đã giúp Nestlé Việt Nam giảm phát thải 13.000 tấn carbon mỗi năm đồng thời tiết kiệm 40% nước và 30% năng lượng dùng cho sản xuất.

2.
Xử lý thật nghiêm vi phạm
'XANH HÓA' NHỮNG 'MẢNG NÂU'

Góp thêm giải pháp cho “cuộc cách mạng xanh” về môi trường trong thời gian tới ở trên cả nước, ông Nguyễn Hưng Thịnh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằn các địa phương cần phải đẩy mạnh các hoạt động để xanh hóa ngay từ những điểm “nâu,” trước tiên là đẩy mạnh việc hình thành những khu công nghiệp xanh, đô thị xanh.

“

Khi doanh nghiệp đầu tư công nghệ tốt, họ sẽ không để thất thoát tài nguyên, bụi không phát tán ra môi trường thì sẽ không xảy ra vấn đề xã hội. Bởi khi người dân phản ánh, doanh nghiệp lại phải bỏ ra chi phí để giải quyết, chưa kể mất thời gian, mất niềm tin không chỉ ở người dân, mà còn các đối tác."

Cán bộ của Tổng cục Môi trường

Dẫn ví dụ Singapore, từ đường phố cho đến các khu công viên, khu vui chơi, khu công nghiệp đều phủ xanh, ông Thịnh nhấn mạnh: “Tới đây, các địa phương cần phải đẩy mạnh hơn nữa. Xanh ở đây không chỉ là bảo tồn thiên nhiên, mà phải xanh ở trong đô thị, ở trong những mảng nâu. Đó là xanh hóa ở các khu công nghiệp, xanh trong quy trình sản xuất, hướng đến các khu công nghiệp sinh thái.”

Về phía các địa phương, ông Thịnh lưu ý lãnh đạo nơi nào càng quan tâm tới môi trường thì chi phí cho công tác quản lý càng giảm. Đầu tiên là vấn đề an ninh trật tự xã hội ổn đinh; chi phí hậu xử lý cho vấn đề môi trường rất lớn so với việc ngăn chặn ngay từ đầu; lợi ích xã hội về GDP, đó là người dân không phải bỏ ra những khoản tiền để khi khám chữa bệnh - những khoản phí không nhìn thấy được.

Nhìn nhận ở góc độ cơ sở, bà Trần Thị Cẩm Hằng, Phó Trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang (1 trong số 165 đại biểu trí thức trẻ Việt Nam tham dự Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ V) nhấn mạnh: “Phát triển kinh tế-xã hội đi đôi với bảo vệ môi trường là nhiệm vụ không thể tách rời, không của riêng ai, mà là sự nghiệp và trách nhiệm chung của cả cộng đồng.”

Theo bà Hằng, bảo vệ môi trường không khó để thực hiện, nhưng đây là việc làm đòi hỏi phải thực hiện thường xuyên, liên tục và hơn hết là ý thức, tính tự giác của mỗi cá nhân trong xã hội cần được thể hiện bằng hành động cụ thể, thiết thực.

Với tinh thần đó, bà Hằng cho biết thị xã Gò Công đã và đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về môi trường; vận động nhân dân cùng xây dựng lối sống thân thiện với môi trường theo hướng thay thế - tiết giảm - tái sử dụng - tái chế; tiêu dùng xanh và bền vững; hạn chế tối đa việc sử dụng túi nylong, đồ nhựa một lần, thay vào đó là sử dụng các sản phẩm có khả năng tái sử dụng.

Mặt khác, thị xã Gò Công cũng đã và đang thực hiện có hiệu quả các mô hình xanh hóa môi trường như: Mô hình phụ nữ với sống xanh, phân loại rác thải sinh hoạt tại hộ gia đình, tuyến đường xanh-sạch-đẹp, mô hình ruộng lúa-bờ hoa; phân bón hữu cơ từ phân gia súc gia cầm, trường học xanh-thân thiện môi trường, khu dân không rác, dòng kênh không rác, văn phòng làm việc xanh-hiện đại,…

Trong khi đó, chia sẻ với phóng viên VietnamPlus, đại biểu Quốc hội khoá XV Hà Sỹ Đồng (Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị; Ủy viên Ủy ban Tài chính, ngân sách của Quốc hội) nhấn mạnh: “Về chiến lược phát triển xanh, Đảng, Nhà nước ta luôn luôn đặt lên mục tiêu hàng đầu cùng với kinh tế tuần hoàn để hòa nhịp cùng thế giới. Trong chiến lược phát triển đó, mục tiêu quan trọng là nâng cao chất lượng đời sống của người dân.”

“

Về chiến lược phát triển xanh, Đảng, Nhà nước ta luôn luôn đặt lên mục tiêu hàng đầu cùng với kinh tế tuần hoàn để hòa nhịp cùng thế giới. Trong chiến lược phát triển đó, mục tiêu quan trọng là nâng cao chất lượng đời sống của người dân.”

Đại biểu Quốc hội khoá XV Hà Sỹ Đồng

Tuy nhiên, đại biểu Hà Sỹ Đồng cũng lưu ý hiện nay nguồn lực cho phát triển “xanh” đồng bộ tại nhiều địa phương vẫn còn “yếu” và “thiếu,” chưa đủ mạnh để thay đổi căn bản nền sản xuất cũng như tri thức trong cuộc sống về việc chuyển đổi các mô hình, xu hướng phát triển từ “nâu” sang “xanh.”

“Thực tế, môi trường là vấn đề xảy ra thường xuyên, khắp nơi, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, ảnh hưởng. Trong đó, việc sản xuất nhỏ lẻ, manh mún của người dân trong thời gian qua và hiện nay cũng gây ảnh hưởng đến môi trường. Trong quy hoạch, xây dựng, việc kêu gọi phát triển kinh tế, mở rác các khu công nghiệp, làng nghề đều có những ‘mảng nâu’ trong đó,” đại biểu Hà Sỹ Đồng chia sẻ.

Vì thế, muốn thay đổi căn bản, toàn diện được các khó khăn, thách thức trên, theo đại biểu Hà Sỹ Đồng, Việt Nam cần phải có một “cuộc cách mạng” rất lớn; trong đó nguồn lực đầu tư để thúc đẩy quá trình cải tiến các mô hình, quy trình sản xuất trong hoạt động sản xuất nông nghiệp, công nghiệp là đặc biệt quan trọng. Nguồn lực này không chỉ nhằm mục đích đầu tư, đồng bộ hóa, ứng dụng các tiến bộ của khoa học, kỹ thuật vào sản xuất mà còn giải quyết vấn đề việc làm cho người dân.

“Tôi cho rằng giải quyết ô nhiễm trong môi trường công nghiệp, trong nông thôn, đô thị như môi trường không khí là việc làm trước mắt. Nhưng giải pháp lâu dài để sản xuất thân thiện với môi trường thì phải đầu tư đồng bộ với hệ thống công nghệ hiện đại hơn để thay thế máy móc sản xuất lạc hậu. Bên cạnh đó, cần phải có chế tài xử lý thật nghiêm các hành vi vi phạm,” đại biểu Hà Sỹ Đồng nhấn mạnh.

3.
“Phải lấy bảo vệ sức khỏe của nhân dân
LÀM MỤC TIÊU HÀNG ĐẦU

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2021 và triển khai nhiệm vụ năm 2022 của ngành tài nguyên và môi trường, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cũng nhấn mạnh để đạt được các mục tiêu như tinh thần cam kết của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị COP26, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần huy động xây dựng các hội nghị, chương trình để thực hiện hiệu quả. Trong đó, nội dung quan trọng là chuyển đổi công nghệ, từng bước phải chuyển đổi ngành năng lượng theo xu hướng xanh từ việc giảm nhà máy nhiệt điện, tăng điện khí, điện gió…

Trên tinh thần, đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết cơ quan này đã xác định nhiệm vụ, giải pháp cho giai đoạn 2022-2025 với các nội dung trọng tâm như: Phát triển kinh tế phải hài hòa với thiên nhiên, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế. Đặc biệt, bảo vệ môi trường phải dựa trên sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, thống nhất giữa các cấp, các ngành, tận dụng cơ hội của quá trình hội nhập và hợp tác quốc tế; phải lấy bảo vệ sức khỏe của nhân dân làm mục tiêu hàng đầu.

Bên cạnh đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng nhấn mạnh việc áp dụng hiệu quả nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả chi phí xử lý và bồi thường thiệt hại, người hưởng lợi từ các giá trị môi trường phải trả tiền;” tiếp tục đẩy mạnh sự tham gia của các doanh nghiệp, tổ chức, cộng đồng và người dân trong bảo vệ môi trường./.

Thực hiện: Nhóm phóng viên Vietnam+